DUYGU ERDOĞAN – Türkiye’nin stratejik ürünü olan pamukta yeni bir ekim sezonu başladı. Ancak geçen yıl hasat döneminde çok düşük fiyatlarla karşılaşan pamuk üreticisinin bu yıl hevesini kaybettiği görülüyor. Örneğin Çukurova’da pamuk ekim alanlarının düştüğü, çiftçinin alternatif ürünlere yöneldiği bir sezon olacak. Ege genelinde ise pamuk ekili alanlarda yüzde 30 bir düşüş öngörülüyor. Diğer yandan depremlerde hasar alan başta Kahramanmaraş merkezli çırçır fabrikaları ve iplik sanayinin hasat dönemine de yetişememesi endişesiyle ise bölgedeki pamuk ekim alanlarında daralma gözleniyor.
Pamuk üretiminde geçen sezon Türkiye 1 milyon tonu aşan lif pamuk üretimiyle, tüketiminin yarısından fazlasına denk gelen üretimi tek başına sağlamayı başarmıştı. Ancak tekstilde Türkiye’nin en büyük pazarı Avrupa’daki talep azlığı, maliyet artışıyla birlikte iç piyasada sanayici ile ihracatçının fiyat tutturamaması talep düşüşünü hızlandırıyor. Bu nedenle geçen yıl üreticinin bir kısmı maliyetinin bile altında satış yaparken, diğer yandan ise lisanslı depolar pamukla doldu.
Yüzde 80’i hasarlı
Bu düşüşte deprem bölgesinde zarar gören çırçır fabrikaları ve iplik sanayisinin etkisi büyük. Ulusal Pamuk Konseyi Başkanı Bertan Balçık, Hatay ve Kahramanmaraş’ta pamuk ekili alanların yüzde 60 oranında düşebileceğini söyledi. Özellikle çırçır fabrikalarının, iplik fabrikalarının yüzde 80’inin ağır hasarlı olduğunu anlatan Balçık, bu nedenle pamuk yetiştiricisinin satacak yer bulamama endişesiyle farklı ürünlere yöneldiğini ifade etti. Türkiye genelinde ise bu düşüşün yüzde 25 olacağını beklediklerini kaydeden Balçık, “Normalde 2 milyon ton olan lif pamuk tüketiminin, deprem bölgesindeki fabrika hasarlarıyla 1 milyon 300 bin tona düşer. Dünyada da talepteki durgunluk sürüyor. Lif pamukta bu sezon üretim beklentisi 800 bin ton. Talep tarafında 2024’e kadar bir canlanma beklemiyoruz.”
Devir stok çağrısı
Aydın Ticaret Borsası Başkanı Fevzi Çondur, Ege Bölgesi’ndeki pamuk ekili alanlarda yüzde 30’a yakın bir daralma beklediklerini, buna karşılık önceki sezondan devir eden stokların yüksek olduğunu söyledi. Sadece 70 bin ton devir stokun bölgeden kaynaklı olduğunu anlatan Çondur, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) daha önce kuru incir ve üzümde yaptığı alımlar gibi müdahale alımı yapması çağrısında bulundu. Çondur, “Devir stoklar aynı zamanda bir depolama sorunu oluşturuyor ve beraberinde finansman sorunu getiriyor. TMO vasıtasıyla devletimizin en azından fiyatların da gerilememesi adına müdahale alım kapsamına pamuğu da almasını istiyoruz. Bir sefere mahsus yapılabilir” dedi.
Maliyet arttı, fiyat düştü
Pamuk üretiminin önemli merkezlerinden Adana’da pamuk ekiminin az olacağını vurgulayan Adana Ticaret Borsası Başkanı Şahin Bilgiç, pamuk ekecek alanlar için fark ödeme desteğinin yükseltilerek şimdiden açıklanmasının yararlı olabileceğini ifade etti. Bilgiç, “Kütlü pamuk fiyatı 2021’de 55 lira seviyesinde iken şimdi 36 lira. Üstelik bunun üzerine eklenen 2 yıllık maliyet artışlarına karşılık. Geçen hasat döneminde 13 liraya kadar düştü. Bu ülkenin sanayisinin stratejik ürünü olarak her dönem pamuk üretimini belli seviyede tutabilmemiz lazım” diye konuştu.
Onsu 80 cent
Avrupa’nın önemli tekstil ve konfeksiyon ürünleri tedarikçisi olan Türkiye’ye yönelik talebin artmasıyla, pek çok sektörün hammadesi olan pamukta üretim de artmıştı. Ancak mevcutta durgun olan piyasa, yurt içinde üreticiyi de tedirgin ediyor. İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı İrfan Özhamaratlı, önceki yıl onsu 140 cent seviyesini gören pamukta şimdi onsun 80 cent olduğunu hatırlattı. Özhamaratlı, “Çiftçinin zarar edeceği fiyatlar oluşsun istemeyiz. Ancak dünyada talep azaldı, yurt içinde sanayici mevcut döviz kurlarıyla rekabet edemiyor, depremden etkilenen bölgelerde çalışacak insan bulmak bile güç. Bunların kısa sürede çözüme kavuşması zor” dedi.
Destek yükseltilmişti
Pamuk prim artışı beklentisi üreticinin beklediği dönemde karşılanamamış ancak daha sonra bir ara düzeltme ile 1.1 lira olan pamuk prim desteği 1 lira 60 kuruşa yükseltilmişti. 271 lira mazot gübre desteği de uygulanıyor. Kilogram başına destekleme böylece 2 lira 10 kuruşa tekabül ediyor. Bu süreçte desteklemeler yanı sıra devletin TMO ile müdahale alımlarıyla piyasadaki stoku tutma ve üreticinin zararına satış yapmasının önlenmesi bekleniyor.